Het belang van zaden voor het Palestijnse boerenverzet

Landbouw is altijd een tool geweest voor Israël om macht winnen in Palestina. Tijdens de Nakba in 1948 verloren Palestijnse boeren bijna 460.000 hectare landbouwgrond, die de Israëlische staat in beslag nam voor de bouw van nederzettingen. Sindsdien voerde Israël allerlei regels in die de vrijheid van boeren beperken, zoals de verplichte vergunning om waterinfrastructuur aan te leggen. Aanvragen voor vergunningen keurt de Israëlische administratie goed of af met enige willekeur. Maar het gaat veel verder dan dat. Kolonisten in het gebied intimideren Palestijnse boeren, verbranden olijfbomen en doden vee. Je kan hier meer lezen over de ernst van de situatie.

Zaden van verzet

De Palestijnse agro-ecologische beweging werkt aan meer autonomie voor boeren en aan het beschermen van tradities. Zo beschermt Palestinian Agroecological Forum op de Westelijke Jordaanoever lokale zaden, en dus gewasvariëteiten, door ze te vermeerderen en verspreiden onder boeren. De vrijheid voor boeren om hun eigen praktijk te bepalen, bijvoorbeeld welke zaden ze gebruiken en waar ze die kopen, is namelijk beperkt. Het is nochtans een internationaal erkend recht, deel van de UNDROP (United Nations Declaration on the Rights of Peasants).

Om eigen zaden te vermeerderen en verkopen, moeten boeren gedetailleerde informatie voorzien over de soort zaden, de hoeveelheid en het doel. Verschillende overheidsinstanties moeten dat goedkeuren, wat kan leiden tot vertragingen van maanden tot zelfs jaren. Wie zonder de juiste papieren zaden wil vermeerderen en verkopen, riskeert een boete of zelfs strafrechtelijke vervolging.

Naast de impact van de bezetting speelt de globale evolutie van de zadenindustrie mee, waarbij familiale boeren in de plaats van zaden te vermeerderen zoals ze dat millennia lang deden, zaden kopen bij grote bedrijven. Dat zien we in Palestina, in België, maar ook in de Filipijnen en Oeganda. Zo worden landbouwers afhankelijker van (al dan niet geïmporteerde) commerciële zaden, vooral hybride en genetisch gemodificeerde zaden. Die zaden zijn vaak duur en hebben specifieke inputs nodig om tot volwaardige gewassen te komen. Het gaat om inputs zoals kunstmest en pesticiden, die bovendien ongezond zijn voor mens en milieu.

Agro-ecologische boeren willen hun voedselsoevereiniteit herstellen en het verlies van traditionele variëteiten keren. Zo startte Vivien Sansour met de steun van het Palestinian Agroecological Forum de Heirloom zadenbibliotheek in Beit Sahour op de Westelijke Jordaanoever. 

“We leven niet alleen onder een militaire bezetting. Het grotere politiek-economische systeem in de wereld zorgt ervoor dat we slaven zijn van de agro-industrie en biochemische multinationals. Het catalogiseren en conserveren van zaden is een vorm van verzet.” - Vivien Sansour, oprichtster van Palestine Heirloom Seed Library

De terugkeer van de Jadu'i-Watermeloen

In de zadenbibliotheek vinden we een verzameling van traditionele zaden. Ze zijn doorgegeven van generatie op generatie en bijgevolg goed aangepast aan lokale omstandigheden. Boeren kunnen de zaden meenemen en ze planten, zodat ze na een cyclus hun eigen zaden kan oogsten. Zo worden lokale varianten van komkommer, courgette, pompoen en watermeloen geteeld.

Een mooi voorbeeld van het werk van de bibiliotheek is de heropleving van de Jadu’i-watermeloen van Jenin. Ooit was die bekend om zijn grootte, zoetheid en veerkracht, maar door de verschuiving naar hybride gewassen en de gevolgen van politieke onrust ging hij bijna verloren in de 2de helft van de 20ste eeuw. Toen Vivien Sansour de zaden zocht, werd haar verteld dat ze “op zoek was naar een dinosaurus”. Toch vond ze enkele zaden en ging ze die planten en vermeerderen.

Hoewel de huidige generatie Jadu'i-watermeloenen nog niet kan tippen aan de historische versie, veredelen telers de meloen selectief om de oorspronkelijke kenmerken te herstellen. De zadenselecties worden ook verdeeld door de bibliotheek. De inspanningen zijn niet alleen gericht op het terugbrengen van een smaakvolle, droogtebestendige watermeloen, maar ook op het opnieuw verbinden van Palestijnse gemeenschappen met hun agrarisch erfgoed. De Jadu'i-watermeloen is nu verkrijgbaar in beperkte hoeveelheden, bijvoorbeeld via initiatieven in de VS, waarbij de opbrengst deels gaat naar de Heirloom Seed Library.

De strijd voor Palestijnse voedselsoevereiniteit gaat verder dan het behoud van gewassen; het is een strijd voor culturele identiteit. Projecten zoals Palestine Heirloom Seed Library en Palestinian Agroecological Forum tonen de bewonderenswaardige veerkracht van het Palestijnse volk na decennia van onderdrukking.

Deze tekst werd geschreven door Solidagro en haar Palestijnse partnerorganisatie Bisan Center For Research and Development.