Vitale Rassen: vrije zaden voor een duurzame toekomst

Vitale Rassen is een jonge vzw die zaden op de markt brengt die ze niet wil opsluiten in eigendomsrechten, zoals vele grote zaadbedrijven doen, maar die ze terug ter beschikking wil stellen aan de gemeenschap. Bioboeren in het netwerk vermeerderen hun selecties van zaden en brengen ze naar de bedrijven Akelei en Rawijs, waar ze geschoond, bewaard en verpakt worden. Iedereen kan ze kopen op hun webshop.

Anders dan de hybride zaden die op grote schaal verkocht worden voor landbouw met monocultuur, kan je de zaden van Vitale Rassen zelf verder veredelen. Deze zaden voor zaadvaste rassen hebben een brede genetische achtergrond, waardoor ze zich na vermeerdering aanpassen aan de uitdagingen van de seizoenen, aan hun omgeving en aan de klimaatverandering. Zo ontstaan nieuwe rassen en houden de telers onze fel bedreigde biodiversiteit in stand. Intussen vermeerdert Vitale Rassen de zaden van maar liefst 150 groenterassen.

We hebben een grote biodiversiteit in de landbouw nodig voor een voedselsysteem dat weerbaar is tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals extreem weer en ziektes. Verschillende soorten en genetische varianten in een ecosysteem dragen elk bij aan functies zoals het vasthouden van water, het opvangen van CO₂, en het ondersteunen van bodemgezondheid, die allemaal cruciaal zijn bij veranderingen in klimaat.

“Een tomatenras met harde schil dat lang getransporteerd kan worden en goed bewaart in frigo's, is volgens de economische logica een goed ras. Maar die eigenschappen gaan ten koste van smaak en voedingswaarde." - Lien Vrijders van Vitale Rassen

Prei van Akelei

Een mooi voorbeeld is de Mechelse blauwgroene winterprei, een streekras dat aangepast is aan de grond en weersomstandigheden van het Mechelse. Vroeger hielden boeren in de streek de beste prei apart om er zaad van te winnen en er het volgende jaar mee verder te werken. Vandaag stoppen veel boeren met eigen zaadvermeerdering, waardoor hun selectie verloren gaat en dus ook de genetische diversiteit sterk verarmt.

Greet en Johan van het biologische bedrijf Akelei hielden de Mechelse selectie in stand toen zij als enige vermeerderaars overbleven. Ze werken al 25 jaar aan het selecteren voor het beste zaad voor een goede, aangepaste preivariëteit. Vanuit de Mechelse blauwgroene winterprei zijn ze gekomen tot de selectie Akelei. Vandaag wordt die erkend als een instandhoudingsras. Dat wil zeggen dat Akelei het zaad officieel - zij het in beperkte mate - op de markt mag brengen.

“We zien dat de zadensector zich opsluit in hoogtechnologische processen en manieren om te voorkomen
dat anderen met hun zaadgoed aan de slag gaan. Daar willen we met Vitale Rassen tegenin gaan." - Lien Vrijders van Vitale Rassen

Geen beleid voor biodiversiteit? 

Elk ras dat Vitale Rassen beschermt en doet heropleven, versterkt de biodiversiteit die ons voedselbestand toekomstbestendig maakt. De boeren van Vitale Rassen dragen zorg voor de biodiversiteit, en dat is van onschatbare waarde. Lien Vrijders, die zaden vermeerdert bij Vitale Rassen, klaagt dan ook aan dat er vanuit het beleid amper steun komt. "In principe zouden overheden de biodiversiteit moeten beschermen. Dat is nu een taak die boeren op zich nemen. Jammer genoeg krijgen we in de plaats van ondersteuning enkel meer regelgeving die ons werk belemmert."

Lien heeft het over de Europese zadenwet die begin 2025 gestemd zal worden. Die heeft een onomkeerbare impact op het werk van boeren en boerinnen zoals die in het netwerk van Vitale Rassen. Lien: "Extra voorwaarden maken het onhaalbaar om de vele variëteiten die we nu vermeerderen, te blijven vermarkten. De schaal waarop we werken is daar simpelweg niet groot genoeg voor. De marktlogica van het wetsvoorstel botst met onze missie om zo veel mogelijk diversiteit in stand te houden."

Samen met een Europese coalitie van organisaties die begaan zijn met boerenrechten en biodiversiteit, voeren we campagne om de administratieve lasten van het wetsvoorstel terug te dringen. Door die druk formuleerde het Europees Parlement enkele aanbevelingen die wél beantwoorden aan de rechten van boeren. Maar we moeten de druk blijven verhogen, en daarvoor hebben we jou nodig!